Probiotica bij kinderen: kwestie van geloven?
– Drs. Tim de Meij, Kinderats MDL, VUmc –
De afgelopen jaren zijn tal van ziekten van het maag-darmstelsel op de kinderleeftijd in verband gebracht met vroege veranderingen van het microbioom, zoals de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa, necrotiserende enterocolitis bij coeveuzekinderen en functionele buikpijn. Hiermee is ook de aandacht voor probiotica bij het voorkomen en behandelen van deze ziekten toegenomen. Het klinkt zo logisch en aantrekkelijk; als verandering van het microbioom ziekte kan veroorzaken, waarom dan niet proberen deze dysbalans te herstellen met een mengsel van ‘gezonde’ bacteriën? Veelbelovende resultaten van studies met fecestransplantatie onderstrepen de kracht van toediening van grote hoeveelheden bacteriën als behandeling van met name Clostridium difficile infecties.
De meest gebruikte probiotica die vrij verkrijgbaar zijn bevatten mengsels van melkzuur-producerende bacteriën zoals Lactobacillus en Bifidobacterium. In de praktijk wordt het gebruik van probiotica nog niet op grote schaal aanbevolen en gestimuleerd. Belangrijke argumenten zijn het gebrek aan grote, gecontroleerde studies naar het effect bij verschillende ziekten en naar de optimale samenstelling en hoeveelheid van de mengsels. De meeste onderzochte bacteriestammen zijn bovendien meestal niet vrij beschikbaar, wat het lastig maakt om een goed advies te kunnen geven. Uit een studie uit 2003 is bovendien gebleken dat van bijna de helft van de geregistreerde probiotica de op de verpakking vermelde inhoud de lading niet dekt. Hier is natuurlijk ruimte voor verbetering, al wordt bij fecestransplantatie überhaupt niet gekeken naar welke bacteriën in het donormengsel zitten. De patiënt draait zelf voor de kosten van probiotica op, deze worden niet vergoed door de ziektekostenverzekeraar, dit komt neer op ongeveer een euro per dag.
Ondanks bovengenoemde mitsen en maren bestaan er aandoeningen op de kinderleeftijd waarbij toediening van probiotica effectief is gebleken. De meest onderzochte aandoening is acute gastro-enteritis. Aangetoond is dat bij tijdige start van probiotica de duur van de diarree met ruim een dag kan wordt verkort. Aangezien de overgrote meerderheid van de kinderen met diarree niet bij een kinderarts terecht komt lijkt hier met name een rol weggelegd voor de huisarts en het consultatiebureau. Benadrukt moet worden dat deze winst alleen wordt uitbetaald als zo snel mogelijk na start van de diarree met probiotica wordt gestart. Deze winst is wellicht nog wel het grootst op macroniveau; een verlofdag van ouders minder per ziekte-episode van hun kind heeft op jaarbasis een enorme economische impact. Zeker omdat ieder kind in zijn jeugd immers wel een aantal episoden van acute gastro-enteritis doormaakt. Het is overigens ook bij deze indicatie nog niet duidelijk welke combinatie en dosering van bacteriestammen het beste effect geeft. Een ander veelvoorkomend probleem dat positief beïnvloedt kan worden door probiotica is antibiotica-geassocieerde diarree. Ook hier geldt; vlot starten van probiotica kan de duur en ernst ervan verminderen, en start van de antibiotica tegelijk met de antibioticakuur geeft het beste resultaat.
Praktische aanbevelingen
Er moet telkens kritisch worden gekeken of de te verwachten positieve effecten van probiotica opwegen tegen de kosten en potentiele risico’s van probiotica. Bijwerkingen zijn niet beschreven, probiotica zijn veilig bij kinderen, onafhankelijk van de leeftijd, maar langetermijnstudies ontbreken. Toediening van probiotica aan gezonde kinderen lijkt niet zinvol. Bacteriestammen in probioticamengsels worden namelijk niet blijvend ingebouwd in het microbioom van de ontvanger. Chronische inname is daarom nodig, tenzij het wordt gegeven om de duur van diarree als gevolg van een gastro-enteritis of antibiotica te verkorten. Een praktisch advies is om het effect van een bepaald probioticamengsel na ongeveer twee weken te evalueren, als het onvoldoende effect heeft gegeven kan nog worden overwogen te switchen naar een preparaat met andere stammen.
De kip-ei discussie over de betekenis van microbiële veranderingen bij diverse aandoeningen zoals functionele buikpijn, auto-immuunziekten maar ook obesitas en obstipatie, is voorlopig nog niet geluwd. Naar verwachting zal de komende jaren meer evidence beschikbaar komen of toediening van probiotica in de preventie of behandeling van deze aandoeningen zinvol is.
Lees ook de andere columns >