Het belang van bewegen bij inflammatoire darmziekten

Colitis ulcerosa en de ziekte van Crohn, tezamen ook wel inflammatoire darmziekten (IBD), zijn chronische darmaandoeningen waarbij momenten van darmontstekingen (opvlammingen) afwisselen met stabiele periodes (remissie). De oorzaak van beide aandoeningen is niet bekend, maar wel zijn verschillende factoren van invloed zoals erfelijkheid, dieet, het microbioom en stress. Deze factoren hebben ook invloed op de activiteit van de ziekte. Beweging lijkt bij mensen met IBD een positief effect te hebben op de kwaliteit van leven en op de ernst van de darmontstekingen. Echter blijkt dat de lichamelijke activiteit verminderd is na het stellen van de diagnose IBD in vergelijking met voorheen. Dit kan te maken hebben met de klachten van de aandoening, zoals vermoeidheid en gewrichtspijn. Een andere verklaring is de angst voor opvlamming van de ziekte of toename van klachten tijdens het bewegen, zoals buikpijn.

Recent is er een onderzoek uitgevoerd waarin is gekeken naar de effecten van bewegen bij IBD. In de tweede helft van 2018 hebben 162 mensen met colitis ulcerosa en 176 met de ziekte van Crohn een vragenlijst ingevuld over hun lichamelijke activiteit en de hoogte van de ziekteactiviteit. Hieruit bleek dat mensen met colitis ulcerosa gemiddeld meer bewogen dan mensen met de ziekte van Crohn en dat de activiteiten die zij deden ook een hogere intensiteit hadden. Als werd gekeken naar de lichamelijke activiteit bij alle mensen met de ziekte van Crohn, dan was er een lagere ziekteactiviteit bij de mensen die gemiddeld meer bewogen. Deze associatie was echter niet te zien bij de groep met colitis ulcerosa.

“…mensen met colitis ulcerosa gemiddeld meer bewogen dan mensen met de ziekte van Crohn…”.

Ook zijn veertien mensen geïnterviewd in de eerste helft van 2020. Twaalf mensen gaven aan dat zij over het algemeen een positief effect merken van beweging. Volgens hen herstelt het lichaam tijdens een opvlamming sneller en beter bij regelmatige beweging en ze denken dat dit te maken heeft met een betere algehele conditie en spierkracht. Ook heeft beweging een positief effect op de kwaliteit van leven en de mentale gezondheid. Dit komt enerzijds doordat beweging zorgt voor afleiding van de pijn en anderzijds doordat mensen beter kunnen omgaan met de pijn omdat ze bewuster worden van wat er in het lichaam gebeurt. Daarnaast werd aangegeven dat regelmatige beweging een vermindering van stress geeft en ook werd een positieve invloed op het sociale aspect genoemd.

Uit de interviews kwam naar voren dat er wel wat drempels zijn om te gaan bewegen. Zoals eerder verteld kwam uit de interviews ook naar voren dat de symptomen van de aandoening een beperking kunnen zijn, zoals vermoeidheid en pijn. De vermoeidheid maakt het vaak moeilijker om actief te worden, maar daarentegen geven mensen ook aan dat ze zich na beweging juist weer energieker voelen dan daarvoor. Een andere drempel is het frequent gebruik moeten maken van het toilet en dat is vaak op onverwachtse momenten. Hierdoor moet er een toilet in de buurt zijn, maar dat is buiten vaak niet het geval. Beweging kan daarbij zorgen voor meer prikkeling van de darmen waardoor iemand nog sneller naar het toilet moet. Een klein aantal mensen gaven aan dat ze juist negatieve effecten merken van beweging en dat het geen gunstig effect heeft op de ziekteactiviteit. De negatieve effecten waren een verergering van buikpijn en vaker naar het toilet moeten. Wat opviel is dat de intensiteit van bewegen geen invloed had op de negatieve effecten, maar wel de manier van bewegen. Hardlopen veroorzaakte bijvoorbeeld een verergering van klachten, terwijl zwemmen geen problemen opleverde.

“Wat opviel is dat de intensiteit van bewegen geen invloed had op de negatieve effecten, maar wel de manier van bewegen.”

Al met al blijkt dat beweging gunstig is voor de ziekteactiviteit bij inflammatoire darmziekten. Het verbetert de algehele conditie, kwaliteit van leven en het herstel na een opvlamming van de aandoening. Er zijn wel een aantal drempels om te gaan bewegen en vooral tijdens opvlammingen is het moeilijk om de motivatie op te brengen vanwege de pijn, moeheid en het frequent naar het toilet moeten. Op welke manier beweging een positief effect zou kunnen hebben op de activiteit van de ziekte is niet duidelijk. Wellicht kan het een gunstige verandering geven in het microbioom of heeft het een effect op de afweerreacties in het lichaam. Beweging zou daarnaast ook stress kunnen verminderen wat weer een gunstig effect heeft op het lichaam. Het kan de medicatie voor IBD niet vervangen, maar regelmatig bewegen is wel een goede aanvulling op de behandeling. Hiervoor is het nodig om te kijken op welke manier beweging ingepast kan worden in het dagelijks leven. Ook is het belangrijk om te kijken hoe de drempels om te gaan bewegen kunnen worden verminderd en welke manier van bewegen het best bij iemand past.

Bron: Lamers CR, de Roos NM, Koppelman LJM, Hopman MTE, Witteman BJM. Patient experiences with the role of physical activity in inflammatory bowel disease: results from a survey and interviews. BMC Gastroenterol. 2021 Apr 14;21(1):172.

Lees ook: