COLITIS ULCEROSA
Colitis ulcerosa is ook een chronische ontsteking van het slijmvlies van de dikke darm. Anders dan bij de ziekte van Crohn komt colitis ulcerosa alleen in de dikke darm (colon) voor. Bij colitis ulcerosa beperkt de ontsteking zich tot de slijmvlieslaag in de darmwand, terwijl bij de ziekte van Crohn de ontsteking dieper gaat, waardoor er verklevingen en fistels kunnen ontstaan. Vaak is de ontsteking bij colitis ulcerosa aan een stuk, in tegenstelling tot de ziekte van Crohn wat meer verspreid kan zijn. Op dit moment zijn er Nederland er ongeveer 30.000 mensen met colitis ulcerosa en komen er jaarlijks 1.500 nieuwe patiënten bij. De diagnose colitis ulcerosa wordt het vaakst gesteld bij jongvolwassenen en mensen van middelbare leeftijd en komt iets vaker voor bij mannen dan bij vrouwen.
Voor uitgebreide informatie over colitis ulcerosa, kijk op de website van onze partner MLDS.
Wat is de oorzaak van colitis ulcerosa?
Er is niet één oorzaak verantwoordelijk voor het ontstaan van colitis ulcerosa. Colitis ulcerosa wordt gezien als een auto-immuunziekte, dat wil zeggen dat het afweersysteem het eigen lichaam aanvalt. Experts denken dat er verschillende factoren bijdragen aan colitis ulcerosa:
Erfelijkheid. Van alle patiënten met een chronische darmontsteking heeft 5-10% van de familieleden dat ook. Hoe de overerving precies in elkaar steekt is nog onduidelijk.- Leefstijl. Leefstijl lijkt zeer nauw betrokken bij het ontstaan van colitis ulcerosa. Mensen met een Westers dieet (vetrijk, laag in vezels en veel junk food) lijken vaker colitis ulcerosa te ontwikkelen. Daarnaast speelt overmatige stress een rol bij het ontstaan van colitis ulcerosa. Stress is zeker niet de hoofdoorzaak, maar lijkt wel een trigger te zijn. In tijden van hevige stress hebben patiënten met colitis ulcerosa ook vaker last van opvlammingen van de ontsteking. Iedereen weet dat roken slecht is voor de gezondheid. Daarom is het medisch advies om te stoppen met roken. Bij het stoppen met roken lijkt de kans op het ontstaan van colitis ulcerosa iets verhoogd. Bovendien lijkt roken ook het aantal opvlammingen iets te verminderen. Hoe deze relatie in elkaar steekt is nog onduidelijk, mogelijk omdat er veel stress komt kijken bij het stoppen met roken.
- Darmbacteriën. Studies hebben uitgewezen dat mensen met colitis ulcerosa een andere bacteriesamenstelling hebben in hun darmen dan mensen zonder chronische darmontsteking. Mogelijk spelen bepaalde darmbacteriën een rol bij het ontstaan van deze ziekte. Er wordt op dit moment nog veel onderzoek gedaan naar de relatie tussen darmbacteriën en colitis ulcerosa. Er wordt eveneens gekeken of de transplantatie van gezonde darmbacteriën naar een patiënt met colitis ulcerosa een positieve uitwerking heeft. Ook zouden mogelijk probiotica kunnen bijdragen aan een gezondere bacteriesamenstelling.
Wat zijn de symptomen van colitis ulcerosa?
De hoofdklachten van colitis ulcerosa zijn bloederige diarree, buikpijn en koorts. Als de ziekte een opvlamming heeft, kan het voorkomen dat er ook andere klachten ontstaan zoals gewrichtspijn, huidklachten en oogontstekingen. De klachten en de ernst van de klachten kunnen per patiënt erg verschillen. Sommige mensen hebben vrijwel geen klachten, terwijl anderen vrijwel continu een ontstoken darmslijmvlies hebben. Zo’n opvlamming van de ontsteking wordt ook wel een actieve periode genoemd. De klachten op een rijtje:
- Diarree, vaak vermengd met bloed en slijm
- Buikpijn, opgezette buik
- Bloedarmoede
- Vermoeidheid
- Gewichtsverlies
- Aandrang / ontlastingsincontinentie
- Koorts
In sommige gevallen komen ook klachten buiten de darm voor:
- Pijnlijke, ontstoken ogen (uveitis)
- Pijnlijke, ontstoken gewrichten (artritis)
- Pijnlijke ontstekingen van de huid (ulcers)
Eén op de 10 patiënten met colitis ulcerosa heeft daarbij ook PSC (Primaire Scleroserende Cholangitis). PSC is een chronisch ontsteking van de galwegen in en buiten de lever. Door de chronische ontsteking kunnen vernauwingen in de galwegen die kunnen leiden tot verstopping, waardoor er verlittekening van de lever, leverfalen en zelfs leverkanker kan ontstaan. Meer dan 80% van de patiënten met PSC heeft ook colitis ulcerosa. Mensen met een chronische darmontsteking hebben een 2-3x verhoogd risico om darmkanker te krijgen. Er zijn een aantal factoren die een rol spelen bij dit verhoogde risico: duur en ernst van de colitis ulcerosa, PSC, vernauwingen in de darm en familiegeschiedenis. Vanwege dit verhoogde risico is het belangrijk dat er regelmatig controle plaats vindt.
Wat is de diagnose van colitis ulcerosa?
Als u vermoedt dat u een chronische darmontsteking heeft is het allereerst belangrijk om naar uw huisarts te gaan. Uw huisarts kan u verwijzen naar een maag-darm-leverarts (MDL-arts). De volgende onderzoeken kunnen worden gedaan:
- Bloedonderzoek. In het bloed wordt gekeken of er sprake is van bloedarmoede (Hemoglobine) en naar de ontstekingswaarden (CRP). Daarnaast kan er in het bloedonderzoek ook gekeken worden naar uw voedingstoestand aan de hand van bepaalde eiwitten (Albumine) en zouten (Fosfaat, Magnesium) in het bloed.
- Ontlastingsonderzoek. In de ontlasting wordt er gekeken of bepaalde bacteriële infecties de oorzaak zijn van de ontsteking. Daarnaast kan de arts ook kijken naar calprotectine, een bepaald eiwit dat verhoogd is als de ontsteking actief is.
- Beeldvormingsonderzoek. In de meeste gevallen wordt de diagnose colitis ulcerosa gesteld door middel van een inwendig darmonderzoek (endoscopie). Bij een endoscopie wordt de binnenkant van de darm bekeken met een camera die gemonteerd is in een lange slang. Via de anus kan door de slang op te voeren de gehele dikke darm tot zelfs het laatste deel van de dunne darm bekeken worden. Indien alleen het laatste deel van de dikke darm wordt bekeken heet het onderzoek sigmoïdoscopie, indien de gehele darm wordt bekeken heet het colonoscopie. Tijdens endoscopie kan de arts een weefselbiopt nemen om door de patholoog te laten bekijken om een officiële diagnose te laten stellen.
Een andere optie is virtuele colonoscopie, waarbij wordt gemaakt van CT (röntgenstralen ) of MRI (magnetisch veld). Bij beide technieken wordt de dikke darm driedimensionaal gecreëerd. Een voordeel van virtuele colonoscopie is dat dit kan worden uitgevoerd voor personen die geen colonoscopie kunnen of willen ondergaan, een belangrijk nadeel is dat er geen weefselbiopten genomen kunnen worden.
Wat is de behandeling van Colitis Ulcerosa?
Colitis ulcerosa kan niet genezen worden, maar wel vaak onder controle gehouden door middel van medicijnen. De meest voorkomende behandeling: ontstekingsremmers en middelen om het afweersysteem te beïnvloeden. Indien de medicijnen niet werkzaam blijken te zijn, kan voor een operatie gekozen worden waarbij de gehele dikke darm wordt verwijderd. Na het verwijderen van de dikke darm is de Colitis Ulcerosa verdwenen omdat er geen ziek darmslijmvlies meer aanwezig is. Vervolgens wordt dan een (definitief) stoma aan gelegd of een pouch. In het geval van een pouch wordt een stuk dunne darm gebruikt om een nieuw soort endeldarm te maken zodat mensen wel gewoon naar het toilet kunnen gaan. Helaas kan deze pouch ook weer gaan ontsteken (pouchitis). Deze ontsteking heeft mogelijk met darmbacteriën te maken want het reageert goed op bepaalde antibiotica en probiotica. Een andere theorie luidt dat het dunne darmslijmvlies waarvan de pouch is gemaakt niet geschikt is voor de functie van endeldarm.
Medicijnen. Medicatie om de ontsteking terug te dringen (inductie)
- Milde ontstekingsremmers: Mesalazine
- Krachtige ontstekingsremmers: corticosteroïden (o.a. Prednison)
- Afweer-onderdrukkende medicijnen: anti-TNF-alfa, metotrexaat
Medicijnen om de ontsteking onder controle te houden (remissie)
Er zijn grofweg 2 behandelmethodes:
- Step-up behandeling: medicatie opbouwen tot de ontsteking onder controle is
- Top-down behandeling: direct de ontsteking onder controle krijgen door krachtige ontstekingsremmers en deze dan later af te bouwen zodra de ziekte in remissie is
- Zie onderstaand figuur voor de behandel methodes.
