Darmbacteriën

Het toedienen van probiotica om het risico op infectie na een buikoperatie te verminderen

Een relatief veel voorkomende complicatie na een buikoperatie is een infectie. Dit kan bijvoorbeeld een wondinfectie, een longontsteking of blaasontsteking zijn. Het risico op een oppervlakkige of diepe wondinfectie na een buikoperatie is het hoogst na een dikkedarmoperatie. Uit een landelijk prevalentieonderzoek is gekomen dat er jaarlijks 14.378 dikkedarmoperaties via een kijkoperatie worden uitgevoerd en 7.416 dikkedarmoperaties via een openbuikoperatie. Na deze operaties treden er oppervlakkige of diepe wondinfectie op in 8,0% en 17,3% van de gevallen respectievelijk. Dit is een vrij hoog percentage, vooral als je het vergelijkt met andere soort operaties. De laatste decennia is het risico op het krijgen van een infectie na een operatie wel verbeterd. Dit komt onder andere door de uitgebreide infectiepreventie maatregelen in het ziekenhuis, bijvoorbeeld de hygiëne maatregelen rondom een operatie en het toedienen van preventieve antibiotica. Ook heeft laparoscopie (gesloten procedure, via kijkoperatie) in plaats van laparotomie (open procedure) bijgedragen aan een verminderd risico op infecties na een buikoperatie. Ondanks dat er al veel vooruitgang is op het gebied van infectiepreventie, wordt nog steeds gezocht naar maatregelen om het percentage infecties nog meer naar beneden is te krijgen.

Een mogelijke rol voor het microbioom?

Onlangs heeft een onderzoeksgroep gekeken naar het verschil in de samenstelling van het microbioom voor en na een buikoperatie. Het bleek dat door de operatie mogelijk een verandering in het microbioom had plaatsgevonden (een toename van het aantal potentieel schadelijke bacteriën en een vermindering van de goede bacteriën Lactobacillus en Bifidobacterium) en dat dit gerelateerd zou kunnen zijn aan een hoger aantal complicaties na de operatie. De vraag is nu of we op deze verandering kunnen inspelen door de samenstelling van het microbioom na een buikoperatie te herstellen en daarmee de complicaties te kunnen voorkomen. Een aantal onderzoeken zijn uitgevoerd waarbij het effect is onderzocht van het toedienen van probiotica en synbiotica rondom de operatie op het voorkomen van complicaties na een buikoperatie. Probiotica zijn levende micro-organismen die de samenstelling van het microbioom kunnen beïnvloeden en daarmee een gunstige invloed hebben op de darmgezondheid. Worden hier onverteerbare voedingsstoffen aan toegevoegd die de groei en activiteit van de micro-organismen stimuleren, dan spreek je van synbiotica.

Het bewijs voor probiotica

Recent is een onderzoek gepubliceerd waarin 34 studies zijn geëvalueerd die hebben onderzocht of het toedienen van probiotica of synbiotica het optreden van complicaties na een buikoperatie kan voorkomen. Door deze studies samen te vatten en te analyseren is het mogelijk om een gemiddeld effect te berekenen van alle studies. Naast het optreden van infecties na een operatie hebben de onderzoekers ook gekeken naar andere complicaties na de operatie en de bijwerkingen van de medicatie om de veiligheid van probiotica en synbiotica vast te stellen. De conclusie van het onderzoek is dat probiotica en synbiotica veilig zijn en het aantal infecties na een buikoperatie kunnen verminderen met ongeveer vijftig procent. Synbiotica leek een groter effect te hebben dan probiotica alhoewel dit niet met zekerheid te zeggen is.

“…probiotica en synbiotica veilig zijn en het aantal infecties na een buikoperatie kunnen verminderen met ongeveer vijftig procent.”

Dit lijkt een veelbelovend resultaat en zou wellicht geïmplementeerd kunnen worden in de richtlijnen voor de infectiepreventie. Echter, de 34 studies die samengevat zijn verschillen onderling enorm. Ten eerste is er een verschil in het soort operatie. Buikoperaties omvatten natuurlijk veel soorten operaties, van het verwijderen van een dikke darm tot een levertransplantatie. Ook hebben alle studies die zijn geëvalueerd niet dezelfde probiotica of synbiotica gebruikt in het onderzoek. De ene bacterie heeft een ander effect in de darm en op het menselijk lichaam dan een andere bacterie. Net als bij antibiotica is er ook een grote variatie in werking tussen de verschillende soorten. Tot slot komt de behandelingsduur niet overeen tussen studies en varieert van een kuur die zeven dagen voor de operatie wordt gegeven tot een kuur die veertien dagen na de operatie wordt gegeven. Aangezien de studies onderling zo verschillen is de vraag hoe betrouwbaar het resultaat is als alle resultaten bij elkaar worden opgeteld en een gemiddeld effect wordt berekend.

Recent onderzoek

Zoals eerder gezegd heeft de onderzoeksgroep 34 studies samengevat, maar al die studies zijn uitgevoerd voor 2018. In 2019 is nog een nieuw onderzoek gepubliceerd waarbij ook het effect van probiotica is onderzocht op het voorkomen van infecties na een buikoperatie. In dat onderzoek hebben 67 patiënten een probiotica capsule en 68 patiënten een placebo capsule gekregen voorafgaand aan een buikoperatie en de behandeling is nog een week lang voortgezet met twee capsules probiotica of placebo per dag. De probiotica capsule bevatte acht verschillende soorten bacteriestammen waaronder Bifidobacterium en Lacobacillus. Na de tussentijdse analyse van de resultaten van het onderzoek is besloten om het onderzoek vroegtijdig te beëindigen. Het bleek dat vijftien patiënten in beide groepen een infectie hadden ontwikkeld als complicatie na de operatie, dus er was geen verschil te zien tussen de probiotica en de placebogroep. Daarentegen was er wel een groot verschil in het aantal patiënten die opnieuw in het ziekenhuis werden opgenomen. In totaal werden 16,4% van de patiënten uit de probiotica groep en 4,4% van de patiënten uit de controlegroep weer opgenomen, in de meerderheid van de gevallen vanwege uitdrogingsverschijnselen. Omdat er nog geen verschil was te zien in het aantal infecties na de operatie en wel een hoog percentage heropnames, vonden de onderzoekers het niet geoorloofd om het onderzoek voort te zetten.

Al met al lijken de resultaten veelbelovend en lijken probiotica en synbiotica een goed en veilig preventief middel te zijn om infecties na een buikoperatie te voorkomen. Echter, is het nog te vroeg om conclusies te trekken omdat de onderzoeken die zijn uitgevoerd onderling zo verschillen. Er is eerst meer inzicht nodig in het werkingsmechanisme van probiotica. Verondersteld wordt dat probiotica zijn werking in de dikke darm uitoefent en daardoor effectief is. Echter wordt er in een paar onderzoeken geconcludeerd dat probiotica ook effectief is bij operaties waarbij de dikke darm wordt verwijderd. Op welke manier probiotica dan bijdragen aan een lager risico op complicaties, is onbekend. Daarnaast zijn grotere studies nodig om een duidelijk beeld te krijgen van het effect van probiotica en synbiotica zodat kan worden vastgesteld welke soort probiotica of synbiotica effectief is, in welke dosering dit moet worden toegediend, wat de optimale behandelduur is en wat de korte en lange termijneffecten zijn.

Bronnen:

Lees ook: