Janna Koopman

Leren omgaan met een prikkelbare darm

Janna Koopman, prikkelbare darm coach, diëtist en ervaringsdeskundige, oprichter van www.pdscoaching.nl

Het prikkelbare darm syndroom (PDS) is een chronische darmaandoening die bij ongeveer 2 op de 10 Nederlanders voorkomt. Vervelende maag- en darmklachten kunnen het dagelijkse leven behoorlijk verstoren, zoals een opgeblazen buik, gasvorming, maagzuur, buikpijn, diarree of verstopping. Bij de diagnose PDS wordt er niets afwijkends gevonden in de maag en darmen en moet er geleerd worden hoe er mee te leven is. Het lastige is dat er geen eenduidige methode bij PDS lijkt te zijn, waarin dit wordt geleerd. Het is heel persoonlijk welke voeding en behandeling er bij de patiënt past. In dit artikel geeft prikkelbare darm coach Janna Koopman tien praktische tips om meer controle te krijgen over een prikkelbare darm.

1. Acceptatie van het darmprobleem

Indien de patiënt wil leren omgaan met een prikkelbare darm, dient hij eerst het darmprobleem te accepteren. Dit houdt in dat de patiënt er voor open moet staan dat hij dingen in het dagelijks leven zal moeten veranderen, bijvoorbeeld anders gaan eten. Acceptatie van het darmprobleem en openstaan voor bewustwording van de klachten is de eerste stap om de darmklachten tot een minimum te beperken. Dit in plaats van het niet willen voelen van de buikklachten en niet willen inzien dat er aanpassingen nodig zijn om de klachten te verlichten. Mindfulness is een methode waarbij ervaren kan worden wat er op dit moment is. Dit kan helpen om de PDS-gerelateerde klachten beter te leren accepteren.

“Ongeveer 2 op de 10 Nederlanders hebben een prikkelbare darm”

2. Onbewerkte voeding en het beperken van voedselintoleranties

Over het algemeen is bekend dat de juiste voeding positief kan bijdragen aan het verminderen van de darmklachten. Het lastige is dat het niet mogelijk is om bepaalde voedingsmiddelen aan te wijzen die altijd en voor iedereen een rol spelen bij PDS. Enkel de voedingsmiddelen vermijden die de NHG-richtlijn bij PDS afraadt of gewoon gezond eten, is niet dé oplossing om van de klachten te worden verlost. De klachten en gevoeligheden verschillen namelijk van persoon tot persoon en kunnen zelfs verschillend zijn per moment.

“Maar het betekent niet dat er gelijk met een streng dieet, zoals het FODMAP-arme dieet, begonnen moet worden.” zegt Janna Koopman. Een eerste stap zou kunnen zijn om meer zelf te koken, gevarieerder te eten en suikers, zoetstoffen, koolzuur, koffie en alcohol te verminderen. Daarnaast is het belangrijk om meer groente en fruit te eten, bij voorkeur twee ons groenten en twee ons fruit per dag. Voldoende water en kruidenthee nemen kan ook helpen. Indien de klachten aan blijven houden, kunnen bekende voedingstriggers bij PDS, zoals ui, knoflook, lactose, kool en peulvruchten tijdelijk worden geëlimineerd. Een diëtist is de expert op het gebied van voeding en dieet en kan met de patiënt uitzoeken wat hij kan verdragen. Afgeraden wordt om dit op eigen gelegenheid te doen. Het is namelijk niet makkelijk om een dergelijk dieet te volgen en er kunnen hierdoor tekorten in de voeding ontstaan.

“De diëtist is de expert op het gebied van voeding en dieet en kan uitzoeken wat voor voeding een PDS-patiënt kan verdragen.”

3. Vezels, kruidenthee en andere middeltjes ter verlichting

Er zijn diverse middeltjes, kruiden en thee ter verlichting van de buikklachten. Met de huisarts of maag-darm-lever-arts kan besproken worden welke middeltjes verlichting kunnen geven. Voorbeelden zijn kruidenpreparaten, pepermuntcapsules, diarreeremmers, vezels, laxeermiddelen en krampwerende middelen. Kruidenthee als gember, verse munt, kamille en kurkuma kunnen ook verlichting geven. Even als een warme kruik op de buik of warm bad ter ontspanning. 

4. Tijd en aandacht voor de maaltijd

Het is belangrijk om tijd en aandacht voor de maaltijd te nemen. Dit betekent zitten aan tafel met een rechte rug, goed kauwen en geen afleiding. Onder afleiding kan gedacht worden aan televisie, smartphone, kinderen te eten geven en computerwerk. Eten wordt gedaan met alle zintuigen; ook de ogen. Er worden spijsverteringsenzymen aangemaakt bij het zien, ruiken en proeven van eten. Bij afleiding kan de spijsvertering niet goed zijn werk doen. Een rustig muziekje op de achtergrond en de tafel mooi dekken kan helpen om rustig en met aandacht te eten. 

5. Dagelijkse beweging en sport

Voldoende dagelijkse beweging en een paar keer per week sporten wordt aanbevolen voor een goede darmwerking. Aangeraden wordt om dagelijks in totaal minimaal 30 minuten te bewegen. Voorbeelden zijn: wandelen, fietsen, huishoudelijk werk en tuinieren. Sporten kan het beste twee tot drie keer per week een uur worden gedaan worden. Bij extreme buikklachten kan gekozen worden voor een rustige vorm van sport, zoals yoga, pilates of tai chi. 

6. Voldoende nachtrust en pauzes om vermoeidheid en stress te voorkomen

Vermoeidheid komt regelmatig voor bij PDS. De buikklachten kosten veel energie en kunnen ervoor zorgen dat de patiënt niet in slaap kan komen of eerder wakker wordt. De gevolgen van een langdurige, verstoorde nachtrust zijn groot. Bij een tekort aan slaap kan de patiënt snel overprikkeld raken en hierdoor last krijgen van zijn maag of darmen. Aanbevolen wordt om minimaal acht uur per nacht te slapen en het liefst met een regelmatig nachtritme. Indien er niet voldoende geslapen wordt, kan dit ten koste gaan van de spijsvertering. Daarnaast kan stress voor extra klachten zorgen. Daarom is voldoende rust gedurende de dag ook essentieel. Niet alleen tijdens het eten, maar ook tijdens een drinkpauze. Een wandeling of meditatie kan ook rust geven.

7. De juiste toilethouding

Bij het prikkelbare darm syndroom kan er ook sprake zijn van verstopping. In dit geval komt de ontlasting minder dan één keer per drie dagen. Daarnaast kan het ook zijn dat de ontlasting wel dagelijks komt maar deze er moeilijk uit komt. Soms gaat dit gepaard met een opgezette buik, maagzuur, opboeren of buikpijn. Veel mensen hebben baat bij een voetenkrukje, omdat met een gehurkte houding beter ontlast kan worden. Verder helpt het om naar voren te buigen en de buik bol te maken voor een juiste toilethouding. De patiënt kan deze toilethouding ook proberen bij frequente stoelgang met als doel om minder vaak naar het toilet te hoeven en in een keer de darmen te ledigen.

“Open zijn over PDS is belangrijk om te leren omgaan met schaamte en onbegrip rondom dit darmprobleem.”

8. Open zijn over PDS

Vaak speelt schaamte en onbegrip een rol rondom PDS. Veel PDS patiënten durven niet te spreken over hun darmprobleem. In gezelschap houden ze gasvorming vaak in. Dit kan juist voor buikpijn of krampen zorgen. Daarbij wordt vaak vermeden dat ze bij een ander naar het toilet moeten gaan. Het is juist belangrijk om open te zijn over PDS, zodat de omgeving de patiënt zo goed mogelijk kan ondersteunen. Het helpt ook als de patiënt zijn grenzen leert aangeven en uitlegt wat de voorkeuren zijn, zoals vertellen wat de voorkeur van eten is.

9. Mentaal om leren gaan met PDS

Mentaal leren omgaan met een prikkelbare darm is ook essentieel. Dit houdt in dat er moet worden gewerkt aan het ontwikkelen van een positieve mindset in plaats van continu ‘beren op de weg’ te zien. Proberen te focussen op wat de patiënt wel wil, in plaats van wat die niet wil. In de praktijk doe ik dit door aan de patiënt te leren, hoe hij kan visualiseren hoe zijn leven zou zijn, indien hij zijn darmen helemaal onder controle zou hebben. Dit kan veel inzicht geven hoe er beter omgegaan kan worden met bepaalde situaties. Voorbeelden van mogelijke inzichten zijn: rustig blijven bij zaken die stress kunnen geven, bewuste voedingskeuzes maken en grenzen aangeven. Daarbij besteden we ook aandacht aan het opstellen van positieve affirmaties, dit wil zeggen positieve bevestigingen van het ideaalbeeld. Op deze manier kan er doelgericht te werk worden gegaan. Een coach kan eventueel hulp bieden bij het mentaal om leren gaan met PDS.

10. Professionele hulp inschakelen

PDS blijft een complex probleem en het kan lastig zijn om de vinger op de zere plek te leggen. Het is daarom erg belangrijk dat de patiënt professionele hulp inschakelt indien hij er niet zelf uitkomt. Een diëtist kan bijvoorbeeld helpen uitzoeken welke voeding de patiënt wel en niet kan verdragen. Een coach kan leren omgaan met bijbehorende angsten. Hulp afslaan werkt averechts en kan er juist voor zorgen dat de patiënt onnodig lang op zoek is naar een oplossing voor zijn darmprobleem.

Voor meer tips om met een prikkelbare darm om te leren gaan, kunt u gratis de checklist bij een prikkelbare darm downloaden:

Checklist bij een prikkelbare darm – PDS

Auteur: Janna Koopman is prikkelbare darm coach en diëtist en heeft zelf ook het prikkelbare darm syndroom (PDS). Ze helpt mensen met onverklaarbare maag-darmklachten aan de hand van haar integrale aanpak: de BETER-methode: Bewustwording – Eten – Trainen – Energie Rusten. Daarnaast is ze oprichter van www.pdscoaching.nl

Lees ook: