Voeding

De positieve invloed van het mediterraanse dieet op het microbioom bij kwetsbare ouderen

Door de toenemende vergrijzing in Nederland neemt ook het aantal kwetsbare ouderen toe. Kwetsbaarheid bij ouderen kan zich op verschillende manieren uiten, bijvoorbeeld in vergeetachtigheid, spier- en krachtsverlies, slagaderverkalking en ook in chronische ziekten zoals diabetes type 2. Deze problemen zorgen voor een grotere en complexere zorgbehoefte en een toenemend verlies van zelfstandigheid. Kwetsbaarheid kan op elke leeftijd voorkomen, maar de kans op kwetsbaarheid neemt toe naarmate iemand ouder wordt.

Het mediterraanse dieet

Verandering van eetpatroon, zoals het eten volgens het mediterraanse dieet, is geassocieerd met een verminderde kwetsbaarheid bij ouderen. Het mediterraanse dieet lijkt samen te hangen met het remmen van ontstekingen, het verhogen van de goede darmbacteriën in het microbioom, een verminderd aantal ziektegevallen (zoals hart- en vaatziekten) en een verlaagde sterfte. Het mediterraanse voedingspatroon is gebaseerd op de voeding die mensen rond de Middellandse Zee eten en wordt vooral gekenmerkt door het eten van groenten, fruit, noten, olijfolie en vis. Zuivel, rood vlees en verzadigde vetten worden in het dieet juist beperkt. Wereldwijd vinden ouderen, vooral ouderen in verzorgingshuizen, het lastig om veelzijdig te eten en door dit beperkte voedingspatroon hebben ze vaak een lagere diversiteit van het microbioom.

Recent hebben onderzoekers gekeken naar het effect van het mediterraanse dieet op de samenstelling van het microbioom bij ouderen. De ouderen die aan dit onderzoek deelnamen waren tussen de 65 en 79 jaar oud en waren afkomstig uit vijf verschillende Europese landen (Polen, Nederland, Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Italië). Gedurende één jaar volgden 323 ouderen het mediterraanse dieet en 289 ouderen aten volgens het voedingspatroon zoals ze gewend waren. Aan het begin en eind van het onderzoek werd de samenstelling van het microbioom onderzocht en werden de ouderen gecategoriseerd op basis van kwetsbaarheid. De kwetsbaarheid werd gemeten met behulp van een aantal testen, zoals knijpkracht en loopsnelheid.

Een positief effect op het microbioom

Voorafgaand aan het onderzoek verschilde de voedingspatronen tussen de vijf landen waarbij het voedingspatroon van het Verenigd Koninkrijk leek op dat van Frankrijk, het voedingspatroon van Polen leek op dat van Nederland en het voedingspatroon in Italië was geheel anders. Opvallend was dat dezelfde verschillen en overeenkomsten tussen de landen te zien waren in de samenstelling van het microbioom. Aan het eind van het onderzoek bleek er geen grote verandering te zijn opgetreden in de totale diversiteit van het microbioom. Wel bleek dat het volgen van het mediterraanse dieet zorgde voor een toename van een aantal gunstige bacteriegroepen (zoals Faecalibacterium en Roseburia) die gerelateerd zijn aan positieve gezondheidseffecten. Die bacteriën produceren bijvoorbeeld korteketenvetzuren of remmen ontstekingen. Opmerkelijk was dat Faecalibacterium in eerder onderzoek geassocieerd was met een verminderde kwetsbaarheid bij ouderen. De ouderen bij wie in dit onderzoek een vermeerdering was opgetreden in de gunstige bacteriegroepen hadden lagere ontstekingsparameters, waren minder kwetsbaar en hadden betere cognitieve functies (het verwerken en opslaan van informatie in de hersenen). Bij de ouderen die het mediterraanse dieet volgden was ook een afname te zien van ongunstige bacteriegroepen (zoals Ruminococcus en Collinsella) die geassocieerd zijn met negatieve gezondheidseffecten. Uit eerder onderzoek kwam naar voren dat die bacteriegroepen een hogere kans geven op diabetes type 2, darmkanker, aderverkalking, leverschade en inflammatoire darmziekten. Hoewel in het begin de samenstelling van het microbioom verschillend was tussen de landen, was effect van het mediterraanse dieet hetzelfde in alle vijf de landen.

“Het volgen van het mediterraanse dieet zorgde voor een toename van een aantal gunstige bacteriegroepen […] die gerelateerd zijn aan positieve gezondheidseffecten.”

Kortom, door het mediterraanse voedingspatroon treedt er een verandering op in het microbioom dat leidt tot positieve gezondheidseffecten. Een mediterraanse dieet zou indirect, via het microbioom, een gunstig effect kunnen hebben op de kwetsbaarheid van ouderen. Voor verscheidene ouderen kan het lastig zijn om te eten volgens het mediterraanse dieet, hetzij vanwege de kosten of door gezondheidsproblemen (bijvoorbeeld gebitsproblemen, slikproblemen of een darmaandoening). Indien bepaalde bacteriegroepen inderdaad een gunstig effect hebben op de kwetsbaarheid bij ouderen, dan zouden deze bacteriegroepen in de toekomst wellicht gebruikt kunnen worden als probiotica. Het mediterraanse dieet leidt dus tot een gunstige verandering in het microbioom, maar of die verandering nou echt zorgt voor een lagere kwetsbaarheid is nog niet met zekerheid te zeggen en zou nog verder moeten worden onderzocht.

Bron: Ghosh, T. S. et al. (2020). Mediterranean diet intervention alters the gut microbiome in older people reducing frailty and improving health status: the NU-AGE 1-year dietary intervention across five European countries. Gut, 69(7), 1218–1228.

Lees ook: