zoetstoffen

De mogelijk schadelijke effecten van de zoetstoffen aspartaam, methyleugenol en isoeugenol

Het is alom bekend dat een ongezonde leefstijl nadelig is voor de gezondheid. De laatste jaren wordt suiker steeds vaker vervangen door zoetstoffen, de zogenoemde lightproducten. Er komen steeds meer berichten naar buiten dat zoetstoffen schadelijk kunnen zijn voor het lichaam en met name het risico op kanker kunnen verhogen. Recent heeft een werkgroep bestaande uit 25 wetenschappers uit twaalf verschillende landen aan de hand van literatuur uitgezocht of aspartaam, methyleugenol en isoeugenol daadwerkelijk in verband zijn gebracht met een verhoogd risico op kanker.

Het risico op het krijgen van kanker wordt ingedeeld aan de hand van een Europese classificatie waarbij vier groepen zijn te onderscheiden. Groep 1 bestaat uit de stoffen die bewezen schadelijk zijn en het risico op kanker verhogen. De tweede groep is onderverdeeld in groep 2A waarbij er sterke aanwijzingen zijn dat de stof kankerverwekkend is, maar het nog niet volledig is bewezen en groep 2B waarbij er mogelijke aanwijzingen zijn dat de stof kankerverwekkend is, maar nog lang niet is bewezen. De derde groep bestaat uit overige stoffen die niet ingedeeld kunnen worden in een andere groep omdat er geen of erg weinig onderzoek naar is gedaan. Groep 4 bevat stoffen waarbij sterke aanwijzingen zijn dat het veilig is en geen kanker veroorzaakt.

Aspartaam, ook wel E951, is een zoetstof die sinds 1980 veelvuldig voorkomt in eten en drinken. Het geeft een sterke zoete smaak en daarom is er in vergelijking met suiker weinig van de stof nodig om een product zoet te maken. De hoogste concentratie aspartaam is te vinden in zoetjes, kauwgom en voedingssupplementen, maar de meeste aspartaam krijgen we binnen via gezoete dranken. Naast eten en drinken is aspartaam ook te vinden in cosmetica en medicijnen. In onderzoeken naar het schadelijke effect van aspartaam is gekeken naar de inname van gezoete dranken en het aantal mensen met kanker waarbij een vergelijking is gemaakt over de tijd of tussen verschillende landen. Daarbij werd aangenomen dat de hoeveelheid gezoete dranken een betrouwbare maat was voor de hoeveelheid aspartaam waaraan iemand werd blootgesteld. Uit een groot onderzoek, de NutriNet-Santé studie, is gebleken dat aspartaam een verhoogd risico geeft op borstkanker, obesitas gerelateerde kanker en kanker in het algemeen. Andere onderzoeken die zijn uitgevoerd hebben dit risico niet kunnen aantonen. Daarom heeft de werkgroep besloten dat er gelimiteerd en onvoldoende bewijs is van het kankerverwekkende effect van aspartaam bij mensen. Ook in dierstudies is dit bewijs gelimiteerd. Aspartaam is daarom ingedeeld in groep 2B van schadelijke stoffen, ook al was een kleine minderheid van de werkgroep meer overtuigd van het bewijs en wilden zij het indelen in groep 2A.

“Daarom heeft de werkgroep besloten dat er gelimiteerd en onvoldoende bewijs is van het kankerverwekkende effect van aspartaam bij mensen.”

Methyleugenol is een smaak- en geurstof die van nature voorkomt in meerdere planten. Het wordt voornamelijk gebruikt in cosmetica, verzorgingsproducten en bestrijdingsmiddelen tegen insecten. Alhoewel in Europa en de Verenigde Staten het gebruik van methyleugenol verboden is, komt het wel voor in een aantal voedingsproducten. Dit komt doordat methyleugenol van nature voorkomt in een aantal kruiden en specerijen. Het wordt niet extra toegevoegd aan voedingsproducten. Uit dierstudies is gekomen dat er voldoende bewijs is dat methyleugenol het risico op kanker verhoogd. Deze onderzoeken hebben laten zien dat het DNA kan worden aangetast door methyleugenol en het daardoor kankerverwekkend is. Aangezien er sterke aanwijzingen zijn dat methyleugenol het risico op kanker verhoogd, heeft de werkgroep deze stof ingedeeld in groep 2A.

De derde smaak- en geurstof die de werkgroep heeft onderzocht is isoeugenol. Deze stof komt van nature ook voor in een aantal planten en is te vinden in voeding, cosmetica, huishoudproducten, diervoeding en diergeneesmiddelen. Het is onbekend wat het effect van isoeugenol is op het menselijk lichaam. Een onderzoek bij muizen en ratten heeft aangetoond dat isoeugenol kankerverwekkend is, maar verder is er nauwelijks onderzoek gedaan. De werkgroep heeft de stof ingedeeld in groep 2B, en niet in groep 3, aangezien het onderzoek ook concludeerde dat het risico op kanker hoger werd bij een hogere dosis van isoeugenol en daarmee het bewijs sterker werd.

Concluderend zijn aspartaam en isoeugenol mogelijk kankerverwekkend, maar meer onderzoek is nodig om dit echt te bewijzen. Voor methyleugenol zijn er sterkere aanwijzingen dat het kankerverwekkend is, maar is het ook nog niet volledig bewezen. De stoffen komen van nature voor in verschillende voedingsmiddelen en dit geeft geen problemen voor de gezondheid. Een gezonde leefstijl in het algemeen blijft wel van groot belang voor een betere gezondheid.

Bron: Riboli E, et al. Carcinogenicity of aspartame, methyleugenol, and isoeugenol. Lancet Oncol. 2023 Aug;24(8):848-850. doi: 10.1016/S1470-2045(23)00341-8. Epub 2023 Jul 13. PMID: 37454664.

Lees ook: